Doordenken tot de rand …

Twintig jaar geleden begon de Amerikaan John Brockman, literair agent van populair-wetenschappelijke boeken, met de traditie om jaarlijks een Edge-vraag te lanceren. Edge.org is de virtuele opvolger van het discussieforum Reality Club (New York) dat sinds 1981 invloedrijke wetenschappers, kunstenaars, schrijvers en filosofen bijeenbracht om vrij over allerhande wetenschappelijke ideeën en problemen te brainstormen. Edge (rand) staat voor het idee van het aftasten van de grens van de gevestigde kennis, het op zoek gaan naar de uiterste, ongekende en onverwachte domeinen van inzicht door nieuwe en gedurfde hypothesen.
Zo werden prikkelende vragen gesteld – geniaal in hun eenvoud – aan de gevarieerde en vrijgevochten denktank van onderzoekers en denkers uit zowel de exacte als de humane wetenschappen, maar ook uit het artistieke veld. Grote namen, dikwijls pioniers in hun vakgebied, kwamen aan het woord: Susan Blackmore, Noam Chomsky, Richard Dawkins, Daniel Dennett, Jared Diamond, Freeman Dyson, Stephen Jay Gould, Daniel Kahneman, Ray Kurzweil, Steven Pinker, Martin Rees, Naomi Wolf,…

‘Wat is uw favoriete en meest elegante wetenschappelijke inzicht?

Hoe verandert internet je manier van denken?

Waarover moeten we ons zorgen maken?

Van welk wetenschappelijk concept word je slimmer?’

Elk jaar bundelde Brockman de tientallen antwoorden in een lijvige en goedkope bundel. Het waren telkens korte puntige essays van één tot drie bladzijden, zeer pittig en leesbaar geschreven voor een breed publiek. Vooral deze uitgebreide mix van diverse invalshoeken uit sterk verschillende vakgebieden zorgt voor evenzoveel doordenkers en eye-openers.

In 2014 luidde de provocerende Edge-vraag: Welk wetenschappelijk idee is rijp voor de prullenbak? Het tempo waarin wetenschappelijke denkbeelden veranderen ligt vandaag heel hoog. Vandaar de uitdaging om gevestigde concepten vroegtijdig op pensioen te sturen zodat de wetenschap ongehinderd verder kan evolueren. In Wetenschappelijk onkruid: 179 hardnekkige ideeën die vooruitgang blokkeren wordt met veel overtuiging en humor opgelijst wat mag weggesnoeid worden. Het doortastende motto Kill your darlings is echter niet altijd evident. Het is wel even schrikken om al die heilige huisjes tegen de vlakte te zien gaan: bv. de notie van informatieovervloed, de praktijk van dierproeven om bijwerkingen van medicijnen op te sporen, het idee dat taal uw wereldbeeld beïnvloedt, het begrip statistische significantie enz. Maar de antwoorden zijn eigenlijk altijd bevrijdend, maar ook weer bediscussieerbaar.
De andere fascinerende en inspirerende titels die sinds 2011 in het Nederlands verschenen in de Edge-reeks beloven u evenveel denk- en discussieplezier. Om lang wakker van te blijven!

Koen Temmerman, bibliothecaris

Jean Paul Van Bendegem in de Paarse zetel (do. 20/2)

Wetenschapsfilosoof Jean Paul Van Bendegem  is te gast bij Griet Pauwels voor een interview in de Paarse zetel, op donderdag 20 februari  (12.30u-13.15u) in de Achilles Musschezaal van Bibliotheek Zuid.
Gratis toegang, geen reservering mogelijk. De deuren gaan dicht zodra het interview gestart is.

Jean Paul Van Bendegem, van opleiding wiskundige, is hoogleraar logica en wetenschapsfilosofie aan de VUB en deeltijds gastdocent aan de Universiteit Gent, waar hij reeds in 1983 doctoreerde met een verhandeling over eindige, empirische wiskunde.
Zijn wetenschappelijk onderzoek handelt vooral over de grondslagen van de wiskunde en de logica. Maar deze vrijmetselaar, “vrolijke atheïst” en erevoorzitter van SKEPP (Studiekring voor de Kritische Evaluatie van Pseudowetenschap en het Paranormale) is ook columnist in Knack. Zijn grote eruditie en zijn gevoel voor humor zorgen ervoor dat hij ook een graag geziene gast is in de Vlaamse mediawereld tout court. Hij schreef naast een aantal vakspecifieke publicaties over logica en wetenschapsfilosofie ook een aantal zeer toegankelijke boeken zoals  Hamlet en entropie, Over wat ik nog wil schrijven en De vrolijke atheïst.

Zijn “pamflettaire essay” Hamlet en entropie handelt o.a. over de irritaties en de kloof tussen leken en wetenschappers, maar vooral over het spanningsveld tussen exacte wetenschappen, humane wetenschappen en de “geesteswetenschappen”. Waarom ben je een cultuurbarbaar als je niets van Shakespeare kent, maar is het perfect aanvaardbaar als je de Tweede Wet van de Thermodynamica niet kan beschrijven of situeren ?
Dat Van Bendegem zelf in enorm veel geïnteresseerd is, en zeker in thema’s en vraagstukken over de grenzen van de  humane, de exacte en de cultuurwetenschappen heen, bewijst hij met zijn zeer persoonlijke boek Over wat ik nog wil schrijven. In elf hoofdstukken omschrijft hij de projecten van tien mogelijke boeken die hij nog zou kunnen uitwerken:  over de relaties tussen literatuur en wiskunde, over scepticisme, over Vrijmetselarij, Sherlock Holmes, stripverhalen, wiskunde, muziek, architectuur, geloof en humor en tenslotte over seks, erotiek en pornografie…
Niet van humor gespeend en ook niet te beroerd om aan populaire televisieprogramma’s zoals De slimste mens deel te nemen wekt het geen verbazing dat deze hoogleraar en BV in een lichtvoetige stijl een boek kon schrijven met als titel De vrolijke atheïst, waarin hij zijn persoonlijke levensbeschouwelijke evolutie beschrijft en zijn mens- en wereldvisie uiteenzet.

Jean-Jacques Cassiman in de Paarse Zetel

Op donderdag 21 februari interviewt Griet Pauwels geneticus Jean-Jacques Cassiman in de Gentse bibliotheek aan het Zuid.
Jean-Jacques Cassiman is emeritus professor in de genetica aan KU Leuven. Nu werkt hij er nog in de dienst Forensische Geneeskunde. Hij verrichtte onderzoek op het vlak van genetica en DNA en publiceerde daarover met zijn team verschillende boeken. In ‘Missie DNA’ gaat hij in op de uitgebreide toepassingsmogelijkheden van DNA-onderzoek buiten de geneeskunde zoals het sporenonderzoek. ‘Wat zit er in mijn genen?’ geeft een stand van zaken van het erfelijkheidsonderzoek. Zit kanker in de genen? Wat is stamceltherapie? Wat met genetische screening? Recent publiceerde hij ‘De genetische revolutie’.
In de jaren ‘60 trok Cassiman samen met zijn broer en zus volle zalen met de folkgroep ‘Trio Cassiman’, die nu sinds enkele jaren weer optreedt. Zit muzikaliteit misschien ook in de genen?

Meer Paarse zetellezingen in de bib:
– 14 maart : illustratrice en auteur Gerda Dendooven
– 21 maart : Nederlandse schrijfster en filosofe Joke Hermsen